VANAF DE WAAL DE STUWWAL OP
HISTORISCHE BEBOUWING
In Nijmegen en omgeving zijn veel historische gebouwen te vinden. Al in de Romeinse tijd is het gebied aan de Waal bebouwd geweest, resten hiervan zijn nog steeds zichtbaar. De historische bebouwing van Nijmegen en Groesbeek is onder te verdelen in vier categorieën; defensie, landbouw, religie en industrie.
Verdedigingswerken
Nijmegen heeft eeuwenlang een militaire functie gehad, eerst als Romeins fort en later als middeleeuwse vesting. De vestingstatus van Nijmegen is pas in de 19e eeuw opgeheven, hierdoor zijn er veel militaire bouwwerken te vinden. Een van de bekendere voorbeelden van deze functie is de Valkhof in het centrum van Nijmegen.
Hiernaast zijn in Nijmegen en omgeving ook kazernes te vinden uit de 19e en 20e eeuw. Op het heidegebied van Mook en Heumen zijn nog duidelijk de contouren van de Mookerschans en de Heumense schans te zien.
Religieuze bebouwing
Het oudste gebouw van Nijmegen is de Sint-Nicolaaskapel, een 9e-eeuws kerkje op het Valkhof. Deze kapel is gebouwd op een plek waar eerder een kapel van Karel de Grote heeft gestaan. Dit is het oudste religieuze spoor in Nijmegen. Een ander kenmerkend religieus gebouw is de Sint-Stevenskerk in Nijmegen. Deze kerk is in 1273 gebouwd en later als Katholieke kerk geweid.
Na 1591 is de kerk Protestants geworden. Nijmegen heeft later tijdens het 12-jarig bestand in Protestants gebied gelegen, de Sint-Stevenskerk is hier dan ook kenmerkend voor. Ondanks dit alles heeft de Katholieke kerk buiten Nijmegen sporen achtergelaten in het landschap.
In de buurt van Berg en Dal is de Heilig Landstichting te vinden. Deze stichting heeft aan het begin van de 20ste eeuw een eigen openluchtmuseum opgericht om als pelgrimsoord te dienen voor gelovigen die zelf het heilige land niet konden bezoeken. Dit openluchtmuseum bestaat nog steeds onder de naam Oriëntalis.
_edited.png)
Boeren bebouwing
De landbouw in Nijmegen is pas echt begonnen in de 6e eeuw. In de periode hiervoor vond wel landbouw plaats, maar dit was redelijk minimaal. Dit kan een verband hebben met de arme zandgronden in de omgeving. Pas in de zesde eeuw is men langzaam het gebied gaan ontginnen.
Deze historische landbouw is nu nog zichtbaar in het landschap. Zo zijn er essen en sporen van kamp- en heideontginningen te zien in het landschap. Een recenter stuk geschiedenis is de ruilverkaveling bij Groesbeek, dit is in de jaren ‘50 ontstaan.
Foto van de Waagh, een oud handelsgebouw. Gemaakt door Carlijn Meijer
Industriële bebouwing
De industrie in Nijmegen heeft zich pas laat in de Industriële Revolutie ontwikkeld. Omdat Nijmegen lang een vestingstad is geweest was er maar weinig plaats voor industrie in de stad zelf, de stadsmuren mochten tenslotte niet worden afgebroken. De industrie is dus onder te verdelen in de periode voor 1872 en de periode daarna.
De Lakenhal in het oude centrum van Nijmegen is kenmerkend voor de handel en nijverheid van de stad in de Middeleeuwen en daarna. Van de industrie uit die tijd zijn verder een aantal windmolens zichtbaar die gebruikt werden voor allerhande toepassingen; van het maken van lijnolie tot het wegpompen van water.
Toen de muren uiteindelijk toch werden afgebroken zijn er een aantal grote fabrieken gebouwd waarin onder andere zeep en baksteen werden gemaakt. De baksteenindustrie bestond toen al langer, maar de fabriek heeft dit verder geprofessionaliseerd.
Foto van de Sint Stevenskerk. Gemaakt door Carlijn Meijer